Hoe je met verhalen gedrag wél kunt beïnvloeden
01/11/2018 - Gezondheidscampagnes hebben maar weinig effect op ons gedrag. Uit onderzoek van communicatiewetenschapper Lennie Donné blijkt dat verhalen die kracht wel kunnen hebben.
'Rook niet.'
'Heb geen onveilige seks.'
'Smeer je altijd in voordat je gaat zonnen.'
'Eet minimaal 200 gram groenten per dag.'
We weten allemaal wat wel en niet hoort bij een gezonde leefstijl. Maar gedragen we er ons ook naar? Dagelijks worden ons gezondheidsadviezen voorgeschoteld, niet zelden verpakt in een campagne. Over het nut en de noodzaak van gezondheidscampagnes is veel geschreven. Doorgaans beïnvloeden ze ons gedrag echter nauwelijks. In 2011 bleek uit onderzoek dat slechts 2% van de Postbus 51 campagnes uitmondde in gedragsverandering. De sociale en fysieke omgeving speelt echter wel een bepalende rol in het (her)vormen van gedrag. Om gewenste gezondheidseffecten te bereiken, is het soms zelfs al voldoende om ‘casual talk’ uit te lokken, zo stelt communicatiewetenschapper Lennie Donné. Dat blijkt uit haar onderzoek naar het effect van gezondheidscampagnes, waarop ze vorige week promoveerde.
Interpersoonlijke communicatie als alternatief
De effectiviteit van gezondheidscampagnes kan worden vergroot door in te zetten op interpersoonlijke communicatie. Het is echter niet eenvoudig om top-down interpersoonlijke communicatie aan te jagen. Ook laat niet ieder onderwerp zich even gemakkelijk bespreken. Dit heeft onder meer te maken met de onderlinge verhoudingen tussen de gesprekspartners. Zo moet een onderwerp relevant zijn voor de betrokken gesprekspartners.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat het lastiger is om over onderwerpen te spreken waarmee iemands publieke imago geschaad wordt. Simpel gezegd: we vinden het lastiger onderwerpen te bespreken die afbreuk doen aan ons imago of dat van onze gesprekspartners. We zullen dus niet zonder enige spanning over obesitas spreken, wanneer we onze gesprekspartner beschouwen als iemand met overgewicht. Hetzelfde geldt voor het spreken over de risico’s van roken, wanneer er zich een verstokt roker in ons gezelschap bevindt. Tenslotte zijn er ook injunctieve normen, ofwel normen die anderen ons opleggen, die mensen weerhouden van het bespreken van onderwerpen als obesitas en veilig vrijen. Want seks mag dan een veelbesproken onderwerp zijn, seksuele gezondheid is dat nog steeds niet.
Verhalen als 'conversation starter'
De hamvraag is dan ook hoe je het gesprek op gang brengt over onderwerpen die in de taboesfeer liggen. Uit het onderzoek van Donné blijkt dat verhalen als conversation starterkunnen worden ingezet. Daarmee kunnen ze een stimulans zijn om gevoelige onderwerpen toch te bespreken: “Verhalen zijn een veilige manier om je echt te laten nadenken over je eigen gedrag.” Zo bleek de intentie van de proefpersonen uit het onderzoek van Donné te zijn veranderd nadat ze – naar aanleiding van een verhaal – onderling spraken over onveilige seks. Hieruit blijkt opnieuw hoe groot de kracht van verhalen kan zijn.